Rietblog

wandelingen in Nederland, verre reizen, waarnemingen van vogels

Vogels Indonesië (1, 2 en 3)

260A6028 (87K)
Green-billed Malkoha, in de buurt van Tobameer, Sumatra

Vogelen tijdens toeristische rondreis (1)

> naar deel 2 - Java

> naar deel 3 - Bali

1 Algemene indrukken en Sumatra

In maart/april reisde ik 30 dagen met een toeristische rondreis door de noordelijke helft van Sumatra, Midden- en Oost-Java en Bali. Een boeiende reis, leerde Indonesië kennen en waarderen. Het was geen vogelreis. Er zat wel natuur in: onder meer bezoeken aan het Gunung Leuser NP op Noord-Sumatra, wellicht het grootste gebied met vrijwel ongeschonden regenwoud dat nog over is op Sumatra. Daar zagen we orang oetans, siamangs en verschillende andere apensoorten.

260A5211 (38K)
Thomas Leafmonkey
260A5404 (64K)
Orang Oetan, vrouw

Met een medereiziger, die ook vogelaar is, heb ik tijdens de reis een aantal vogeluitstappen gemaakt. Het zou ten slotte zonde zijn om in zo'n voor mij nieuw gebied niet ook naar vogels te kijken. Beiden hadden we al eravring met Zuid-Oost-Aziatische vogels in resp. Sri Lanka en Zuid-India. Mijn collega had op twee plekken, Merapi-vulkaan op Midden-Java en Bali Barat NP op Bali, van te voren vogelgidsen gereserveerd. In dit weblog wat indrukken over vogelen, vogelplekken en vogels in Indonesië. Het wordt geen opsommng van alle waarnemingen.

Algemene indrukken

Althans in het deel van Indonesië waar wij doorheen kwamen, waren verrassend weinig vogels te zien, zowel in aantallen als in soorten. Ik bedoel dan gewoon langs en vanaf de weg, op palen en draden, in en boven rijstvelden, in bosjes, op meren en langs stromen. Je ziet - of hoort - zo slechts enkele veel voorkomende soorten, zoals de ringmus! (exoot), de olive-backed sunbird, enkele soorten bulbuls, myna's en duiven, enkele barbets, (gier)zwaluwen en wat reigersoorten.

260A5249a (57K)
Yellow-vented Bulbul: een veel voorkomende vogel

Deze schaarste valt voor een flink deel toe te schrijven aan twee omstandigheden: (1) de uitgebreide monocultures van rijstvelden en plantages waardoor erg natuurlijke biotopen zijn verdwenen en (2) de meedogenloze jacht op vogels ten behoeve van ongediertebestrijding en handel. Kooivogels zijn geliefd, we zagen zeldzame vogels opgesloten in kooitjes. De vogels zijn dus veelal schuw, houden zich verborgen of zijn behoudens bijzondere gebieden, niet langer aanwezig. Daar komt uiteraard bij dat vogels zich in het vele groen goed kunnen verbergen.

260A5870a (55K)
Olived-backed Sunbird (f): heel vaak in bloeiende struiken

Sumatra: Gunung Leuser NP, Tobameer e.o.

In Gunung Leuser maakten we twee "jungle-trackings",, bij Tangkahan (nog een voudig) en bij Bukit Lawang (gericht op vrij massaal (indonenisch) toerisme. De trackings waren gericht op het spotten van orang oetans. Vogels stonden niet op het programma. Zoals bekend is regenwoud geen gemakkelijke habitat voor het waarnemen van vogels. Wat we zagen was vooral aan de randen, langs de rivieren en de half open plekken rond onze verblijven en bij Tangkahan ook in de buurt van de plek waar men olifanten kan wassen. We zagen o.a. Banded Woodpecker, Forktail (spp), Spectacled Spiderhunter, Crested Serpent-Eagle, Great Tit, White-throated Kingfisher, Greater Long-tailed Drongo. De spannende vogels van Gunung Leuser bevinden zich hogerop in de bergen. Voor goed vogelen in Gunung Leuser is een expeditie en een goede vogelgids noodzakelijk.

260A5818a (13K)
Brahmini Kite, alleen op Sumatra gezien

Bij het Tobameer vonden we twee goede plekken. We verbleven in Tuktuk aan het Tobameer. Een paar Brahmini Kites huisden hier in wat hoge bomen. Een paar kilometer ten noorden van Tuktuk, de - bescheiden - toeristische hotspot, was een klein wetland langs het meer. Dat zat vol met kwakken met jongen, kleine zilverreigers, een yellow bittern, purple swamphen, purperreiger, andere watervogels en diverse zangvogels.

260A5789a (24K)
Veel kwakken, wetland Tobameer
260A5799a (41K)
Yellow-bellied Prinia, wetland bij Tobameer

(2) Een 15-tal kilometers ten zuiden van Parapat, aan de overkant van Tuktuk, is het bescheiden Taman Eden NP, een beboste berghelling tussen 1200 en 1600 meter hoog. Gedeeltelijk primair bos. Indonesische jeugd maakte zich hier op voor een kampeerverlijf in de natuur. We zagen onder meer Little Blue Flycatcher en Sunda Thrush. Ook siamang (een gibbonsoort). In de buurt van de ingang van het park, in een min of meer parkachtig stukje, liet een Green-Billed Malkoha zich van alle kanten minuten lang bekijken.

260A6056 (60K)
Green-billed Malkoha, in de buurt van Tobameer, Sumatra

Vogelen tijdens toeristische rondreis (2)

Midden- en Oost-Java

> naar deel 1 - Sumatra

> naar deel 3 - Bali

Java is het dichtsbevolkte eiland van de Indonesische archipel. Per vierkante kilometer wonen er veel meer mensen dan in Nederland. Dat was goed te merken aan de drukte, de grootte van de plaatsen en het vrijwel ontbreken van ongerepte natuur. Er wel nationale parken en reservaten op Java, vooral in het uiterste westen en oosten van het eiland en in enkele berggebieden.

Merapi

Een van de kleinere natuurparken bevindt zich op de hellingen van de Merapi vulkaan, die ongeveer 40 kiometer van de miljoenenstad Jogjakarta ligt en van daaruit bij helder weer goed te zien is. Het is een zeer actieve vulkaan, die nog recent( 2010, 20006) verwoestend uitbarstte met dodelijke slachtoffers en ontruimde dorpen tot gevolg. De omgeving, inclusief de beroemde Burubudur, werd meermaals met een dikke laag as bedekt.

Met een Indonesische vogelgids vertrokken wij zeer vroeg in de morgen uit ons hotel in Jogjakarta om een halve dag te gaan vogelen op de helling van deze vulkaan.

Het bleek een vruchtbare uitstap te zijn. In totaal zagen we 36 soorten en hoorden we er 15. Ik moet bekennen dat de aantallen bij mij wat lager waren, o.a. vanwege mijn slechte gehoor, nog verergerd doordaat mijn gehoorapparaat niet goed functionneerde.

260A6350 (109K)
Red-breasted Parakeet, Merapi, Jokjakarta

Eerst reden we naar een ravijntje waar de sporen van een eerdere uitbarsting nog goed te zien waren. Een groep mannen - en een enkele vrouw - droeg stenen op het hoofd om het door een aardverschuiving verdwenen pad weer begaanbaar te maken. Wij bleven op een open plek kijken. Daar onder andere de enige Red-breasted Parakeet van deze reis.

260A6374 (26K)
Grosbeak Starling, exoot afkomstig van Sulawesi

In een kale boom zat een groepje drukke, sociale, vogels die we niet konden thuisbrengen. Later bleek het een exoot van Sulawesi te zijn: de Grosbeak Starling. Vervolgens gingen we naar een parkeerterrein om wat rond te kijken voordat het natuurpark open ging. Hoog in de lucht zagen we een Oriental Honey Buzzard, een Black Eagle en een Spotted Kestrel (endemisch voor Java en kleine Sunda). In een flits zo snel dat ik de vogel niet herkende: een Javan Kingfisher.

We reden een stuk naar boven en toen de openingstijd van het park daar was, gingen we het regenwoud in zo tussen 1300 en 1500 meter hoog. En dat betekent dat de waarnemingsmogelijkheden veel lastiger worden. Als eerste een Ashy Drongo. Orange-spotted en Grey-cheeked Bulbul waren minder vaak waargenomen Bulbul-soorten die we zagen. Heel bijzonder, dat vond onze gids zelf ook, was een Javan Tesia, een klein vogeltje dat zich min of meer op ooghoogte naast het pad liet bekijken.

260A6453 (81K)
Javan Wistling Thrush

Een paar keer zagen we de geheel blauwe Javan Whistling Thrush. Zoals Merels lopen ze graag even op een open pad. Op Sumatra hadden we de conspecifieke, maar gedeeltelijk bruine Sunda Whistling-Thrush (f) gezien. Door het weinige licht in het woud, is het nog moeilijk een goede foto te maken.

De prachtig gekleurde duif op de foto hieronder is endemisch voor Sumatra en Java.

260A6477 (62K)
Pink-headed Fruit-Dove

De meeste duivensoorten in Indonesie zijn moeilijk te zien. Ze houden zich schuil in het gebladerte en zitten meestal alleen in primair woud. De Barred Cuckoo-Dove laat zich soms wat makkelijker zien.

260A6484 (60K)
Barred Cuckoo-Dove

Prambanan

Een uurtje rijden van Jogjakarta en min of meer tegenover de Borobodur ligt het hindoeïstische tempelcomplex van Prambanan. Veel minder bekend dan de Borobudur, maar vrijwel even oud en net zo indrukwekkend. Dit complex is een plek om gemakkelijk de schaarse Javan Sparrow te zien. Er leeft en nestelt een groepje van deze opvallende vogels op de reliefs van de tempels. Ook boomzwaluwen zweven boven de hoogste tempeltoppen

260A6581 (93K) 260A6635 (71K)
Javan Sparrow, nestelend op Prambanan Tempel, bij Jogjakarta

Sukamade

Sukamade ligt in het zuidoosten van Java, aan de kust, vrij afgelegen. Het staat voor een vissersdorp, enkele prachtige baaien, een stuk beschermd primair woud en plantages, ooit nog door de Nederlanders aangelegd. Bij toeristische reizen is het vooral bekend doordat je er 's nachts vaak schildpadden eieren kunt zien leggen op een stuk beschermd strand. Wij zagen inderdaad een groene schildpad daartoe een poging doen, maar de drukte schrikte haar kennelijk te veel af: ze keerde onverrichter zake terug in zee.

De aanwezigheid van primair bos betekent dat er nog andere spectaculaire soorten te zien zijn, zoals de Javaanse Langur en Hornbills. Wij zagen verscheidene Pied Hornbills. Op primitieve akkers liep 's ochtends vroeg Green Jubgle Fowl (haan en drie hennen), te fourageren. De enige Pacific Reef-Egret, een vrijwel zwarte reiger, op deze reis stond in de rivier waar we doorheen moesten rijden. Er was geen geld voor het herstel van een enkele jaren geleden ingestorte brug. Boven zee zagen we een White-bellied Fish-Eagle. Sukamade is zeker de moeite waard voor een vogeltrip.

260A7235 (63K)
Pacific Reef-Egret, donkere fase

Vogelen tijdens toeristische rondreis (3, slot)

Bali

> naar deel 1 - Sumatra

> naar deel 2 - Java

We staken met de boot de smalle zeestraat tussen Java en Bali over. Weinig vogels op het water te zien. Op een boei nabij Bali een Brown Booby en in de verte op een drooggevallen strook slik bij een mangrovebos een vijftal Lesser Adjutant, grote ooievaarachtige vogels, de aziatische maraboe. Bali begon in ieder geval met een paar aardige soorten.

Er zijn minstens twee goede vogelgebieden op Bali: Bali Barat NP in het dunnerbevolkte westen en het eiland Serangang (schildpaddeneiland) voor de zuidoostkust van Bali, bereikpaar per fiets vanuit de badplaats Sanur over een dam.

Bali kent 1 endemische soort: de Bali Myna. Deze vogel is in het wild zo goed als uitgestorven. Een handjevol wilde exemplaren is er nog over op West-Bali. En... in kooien zijn er heel wat meer. Zo'n bijzondere soort stond natuurlijk op ons wensenlijstje. De ander was de Banded Pitta. Hieronder een foto van een Bali Myna, een zingend mannetje met opgestoken kuif.

260A7452 (97K)
Bali Myna, Bali, endemisch
Bali Barat NP

We bezochten Bali Barat NP met een bekende vogelgids, Hery Kusamanagera, die tevens het broedprogramma ter herstel van de Bali Myna onder zijn beheer heeft. Het was een volledig dagprogramma met bezoek aan veel biotopen, uitstekend georganiseerd en prijzig. We vertrokken 's ochtends om 5 uur per auto vanuit Lovina, een badplaats aan de noordkust van Bali waar we met de reisgroep 2 nachten verbleven.

Eerst keken we rond in de omgeving van een up-scale lodge, het Menjangang Resort, gelegen aan een stille baai in het Bali Barat NP. De lodge is omgeven door vrij dicht, vochtig bos. Een rijk vogelgebied, dat gezien het privekarakter van het terrein rond de lodge, zonder gids niet makkelijk te bezoeken zal zijn. Al snel zagen we Green Junglefowl langs het pad scharrelen. Het is een van de twee soorten wilde kippen die in Indonesië voorkomen. De andere soort, Red Jungle Fowl, is de voorouder van onze kip.

260A7390 (65K)
Green Junglefowl, Bali. Komt voor op Java en Kleine Sunda-eilanden - redelijk vaak te zien op plekken waar de natuur nog een beetje in tact is. Helaas geen onbewogen foto kunnen maken: de hanen bewegen hun kop net zoals onze kippen continu.

We gingen op zoek naar de lastige en zeldzame Black-winged Starling. Ze volgen kleine hertjes die insecten opjagen. Vrij snel zagen we een paar van deze spreeuwachtigen, ver weg. Vlakbij de lodge zag ik tussen het dichte groen een klein hertje waarvan ik de naam niet weet. Een uil die hier vaak zit, was niet te vinden.

de Bali Myna

In het bos bij de lodge was een gebied waar nog een paar echte wilde Bali Myna leven. Met veel moeite kregen we er een even te zien. Hoog in de bomen een Arctic Warbler en een Island Collared-Dove. We vervolgden onze zoektocht naar de Bali Myna bij een open plek naast een toko bij het veer naar het snorkel-eiland Pulau Menjangan, dus goed te bezoeken vanaf de openbare weg. Hier is de plek waar een aantal Bali Myna in het kader van het broed- en herintroductieprogramma broedden. Er zijn een paar vogelhuisjes aan bomen bevestigd en wat jonge vogels zitten in een grote voliere, wachtend op het moment dat ze losgelaten worden. In de omringende bomen vliegen wat vrij exempaleren rond. Met het oog op een gevarieerde genenpool wordt een mix van tamme en wilde vogels gebruikt. De vogels waren hier uitstekend te zien en horen. Ze zijn stralend wit, met helderblauwe washuid rond het oog en blauwe streeep langs de vleugels en blauw in de staart. We hadden hier uitgebreid gelegenheid om foto's te nemen.

260A7438 (66K)
Bali Myna, Bali
260A7495 (50K)
Bali Myna, Bali

In een ander gebied aan de kust met open grasland en wat struikgewas, bezocht door lokale recreanten, vonden we verschillende soorten ijsvogels. Onder enkele struiken verbleven een paar Savanna nachtzwaluwen.

260A7603 (83K)
Savanna Nightjar

De Britse natuuronderzoeker Wallace, een collega van Darwin, ondekte dat flora en fauna ten oosten van Bali steeds meer op de Australische ging lijken. Deze zogenaamde "Wallace lijn" ten oosten van Bali is geen scherp grens. De Indonesian Honeyeater op onderstaande foto is die grens ooit overgestoken; hij komt alleen op Bali en ten oosten van Bali voor.

260A7665 (50K)
Indonesian Honeyeater, (jong, zonder oogvlek)

Veel tijd brachten we door met het zoeken naar de Banded Pitta. De gids probeerde deze vogel, die op de donkere bosgrond rond hipt en zich tussen struikjes verstopt, met geluid te lokken. Op verschillende plaatsen waar de vogel zich pleegt op te houden zaten we in de loop van de dag op de uitkijk. Veel succes hadden we niet. Heel even hoorden we de vogel ergens antwoorden. En een flits / silhouet was alles wat deze zoektocht opleverde. Ondertussen zagen we verschillende hindoetemepels langs de westkust en hoog in de bomen verschillende andere mooie, maar moeilijk vindbare soorten, zoals de duiven hieronder.

260A7638 (56K)Black-naped Fruit-Dove
260A7649 (41K)
Grey-cheeked Green-Pigeon(f)

Aan het eind van de dag bezochten we zoutpannen aan de noordkust van Bali, waar we naast verschillende steltlopertjes, onder meer de Javan Plover (endemisch), Blackwinged Stilt en de een eenzame Sunda Teal (Soenda taling) zagen.

Bali, Serangang (eiland), zuidoostkust

Het "schildpaddeneiland" bezocht ik op eigen gelegenheid, per huurfiets. Dat is goed te doen vanuit de badplaats Sanur waar wij drie nachten verbleven. Als je tenminste niet opziet tegen een fietstocht van ongeveer 40 kilometer in de hitte over ongebruikelijke wegen. Dus zonnebrandmiddel en veel water mee, al kon ik gelukkig ergens op het eiland waar nogal wat vissers zaten, water bij een kleine handelaar kopen. Er staan geen wegwijzers, dus een goede voorbereiding met gps en kaartmateriaal, tegenwoordig makkelijk op je mobieltje te zetten, is nodig.

Het eiland is een "must" voor wie veel soorten vogels wil zien. Ik zag ongeveer 50 soorten op deze dag. Voornamelijk steltlopers, waaronder duizenden (regen)wulpen, maar ook Pacific Plover, sterns, maar ook Bared Button Quail,Chetsnut-heade Bee-eater, Bar-winged Flycatcher Shrike, Mangrove Flycatcher, Yellow Wagtail, Javan Munia. En ja, ook weer een paar Sunda Teal. De hier zeldzame Beach Thicknee (soort griel) liet zich niet zien.

De route. Eerst volg je een aantal kilometers het "wandelpad" dat langs het strand loopt zuidwaarts. Vervolgens houdt de bebouwing met hotels e.d. op en bereik je een mangrovegebied aan de monding van een rivier. Het is hier weliswaar erg vervuild, maar het was de enige plaats waar ik een Chinese Egret zag, herkenbaar aan de geelgroenige poten.

260A7811 (31K)
Chinese Egret

De meeste reigersoorten kan je hier met enig geduld vinden, zoals deze Javan Pond Heron hieronder. Ik heb de foto flink bijgesneden zodat het afval waartussen het dier zat, niet zo erg opvalt.

260A7815 (64K)
Javan Pond-Heron

Vanaf deze riviermondig is het wat zoeken naar de juiste fietsroute. Maar als je richting autoweg gaat zit je goed. Je moet een aantal kilometers over deze zeer drukke vierbaans autoweg fietsen. Dat is wel een beetje spannend, maar er rijden allerlei soorten bromfietsen en scooeters langs deze weg waaraan je een voorbeeld kunt nemen over hoe bv. een afslag te nemen. Rijd gewoon een paar honderd meter langs de uiterste rand tegen het verkeer in. Want er is hier geen mogelijkheid de middenberm over te steken.

Bij de tweede afslag linksaf en het wordt veel rustiger. Hier loopt de weg over een dam en brug naar het eiland. Het is er zelfs zo rustig, dat ik enkele Indonesische wielrenners hier zag trainen. Op het eiland gekomen, rechts aanhouden, en langs een wachtpost gaan. En dan is er een keur aan halfverharde wegen en paden door bos, over droge velden en vooral langs (voormalige) zoutpannen. Het handigst is om eerst langs de oostkant van het eiland te rijden. Je bent hier recht onder de start- en landingsbanen van het viegveld van de hoofdstad Denpasar op het vasteland. En in de zee-engte is het een gekrioel van speedboten die kite-surfers door de lucht trekken. Dus bepaald geen idyllische natuurbeleving hier. In en langs het water van de zoutpannen verblijven veel watervogels. Zoals de Little Pied Cormorant (aalscholver), die ik hier voor het eerst op deze reis zag.

260A7874 (19K)
Little Pied Cormorant

Op paden midden over het eiland kwam ik een paar vogels tegen die ik al vaker gezien had. Een moeder White-breasted Waterhen met jongen stak ijlings het pad over.

260A8088 (46K)
White-breasted Waterhen met jongen

Op een andere spierwitte weg - het deed in het tropenzonlicht pijn aan je ogen - zocht om de 50 meter in de schaduw een Zebra Dove naar voedsel, insectjes of zaden, ik weet niet wat ze eten.

260A8103 (52K)
Zebra Dove

Op enkele plekken kon ik de bijzonder Javan Plover, die alleen hier en op Java voorkomt, van dichtbij zien.

260A8136 (104K)
Javan Plover

Vlak boven mijn hoofd scharrelde een groepje Pied Fantail door de takken van een grote struik. Staande over de stang van je fiets tegen het zonlicht in fotograferen levert niet makkelijk goedbelichte plaatjes op.

260A8185a (166K)
Pied Fantail, (juv?)
Tussen de middag at ik wat bij een strandtentje aan een klein strand met helder blauw water en een vrij uitzicht op Lombok. Hier leek het alsof de tijd 50 jaar was terug gedraaid. Voor wie het massatoerisme van de packagetoers wil ontvluchten.

Weblog. In mijn weblog op deze pagina bericht ik aan de hand van enkele foto's over waargenomen vogels, en andere opmerkelijke zaken op het gebied van natuur, cultuur en samenleving. Rolf Riethof maakt www.rietblog.nl

Wandelen. Ik wandel graag door het Nederlandse landschap. Ik kijk en zie dat ons landschap voortdurend op de schop wordt genomen. De resultaten zijn wisselend. Wat ik als wandelaar zie, staat te lezen in verslagen van mijn meerdaagse wandelingen.

Reizen. Sinds 15 jaar maak ik verre reizen. Op de site reisverslagen vanaf 2009 voorzien van veel foto's en informatie van dag tot dag over praktische zaken, land en natuur.

Vogels. Op verre reizen kijk ik - ook - naar vogels. Een beeld van wat je als vogelliefhebber op deze reizen kunt zien. Een selectie van mijn beste vogelfotos zit er bij.